Hart voor Hilversum

Met de inwoners van Hilversum aan de slag

Met de inwoners van Hilversum aan de slag!

Essay over aspecten van burgerparticipatie

1. Inleiding
In dit essay wordt ingegaan op een aantal aspecten die de aandacht van raadsleden het college van Hilversum verdienen bij het vorm geven van burgerparticipatie bij de vernieuwing van het openbaar bestuur, waarbij het oogmerk is om te komen tot een sterke gemeentelijke overheid, die meer aan de bewoners laat. Daarbij gaat het vooral om het zoeken naar antwoorden en oplossingen op vragen zoals op welke wijze de ideeën en de denkkracht van de inwoners worden benut, zonder daarbij het algemeen belang uit het oog te verliezen. En welke rol de raad en het college in dit proces nemen.
De steeds meer mondige burger, de uitdijende kennissamenleving en het toenemend gebruik van social media zorgen ervoor dat bewoners razendsnel geïnformeerd en georganiseerd zijn. Door ontzuiling praten politieke partijen niet meer automatisch namens hun achterban. Het gevolg is een groeiende kloof tussen politiek en burgers. Nieuwe tijden zijn aangebroken. Deze ontwikkeling vraagt om nieuwe inzichten.


2. Nieuwe inzichten
Inzichten die uit signalen vanuit de Hilversums samenleving zouden kunnen worden afgeleid zijn bijvoorbeeld:
dat, door het ontstaan van steeds meer burgerinitiatieven en de aanwezigheid van veel capabele burgers die ook nog zelf voor de eigen wijk of buurt willen zorgen, de gemeente niet alles meer zelf hoeft te doen;
dat, om het directe contact en de betrokkenheid van inwoners te stimuleren en het wederzijds vertrouwen te vergroten, direct contact tussen de gemeente en haar inwoners nodig is;
dat, door samenwerken tussen gemeente en haar inwoners, de legitimiteit van beslissingen kan worden vergroot;
dat, doordat inwoners hun eigen wijk of buurt beter kennen en daarenboven veel vakbekwame inwoners voorhanden zijn, het beleid vaak veel beter wordt als burgers erover meedenken.


3. Een goed begin van het participatieproces
Voor iedereen die deelneemt in het participatieproces moet helder zijn wat de kaders van het proces zijn, wat het speelveld is (waar gaat het inhoudelijk over en waarover juist niet en wat is de ruimte voor beïnvloeding), wat de procesafspraken zijn en de tijdplanning is, etc. Deze kaders, afspraken, etc. worden vastgelegd in een door alle betrokkenen geaccepteerde zgn. 'startnotitie'. Als de spelregels tussentijds veranderen, worden nieuwe – door iedereen geaccepteerde – spelregels vastgesteld en in een nieuwe notitie vastgelegd.


4. Rollen van de raad
Bij het participatieproces is de raad als hoogste bestuursorgaan en als initiatiefnemer van het proces kaderstellend, als bewaker van het proces en als beoordelaar van de resultaten controlerend en tenslotte als bruggenbouwer en als bewaker van het democratisch besluitvormingsproces volksvertegenwoordigend actief.
Nader: In de praktijk profileren partijen zich vooral met scherpe en kritische vragen. Voor het stimuleren van burgerinitiatief is echter welwillendheid nodig. In deze fase zijn daarom open vragen nodig, zonder dat daarin al een oordeel is opgenomen. Voorkomen moet worden dat raadsleden in deze fase teveel met zich zelf bezig zijn, uit een soort scoringsdrift. De uitdaging bij dit alles om juist bewoners en maatschappelijke organisaties te laten scoren. Dat vereist een andere benadering van raadsleden. Zij zouden meer naar buiten moeten gaan, werkbezoeken afleggen, kennis halen en netwerken ontdekken. Als volksvertegenwoordiger moet je juist op zoek naar mensen teneinde je te laten inspireren.


5. Spelregels
In 2009 heeft de nationale Ombudsman in het rapport 'We gooien het de inspraak in een tiental spelregels geformuleerd. Die zijn te vinden via www.nationaleombudsman.nl Hiernaar wordt kortheidshalve verwezen.


6. Welke rollen of functies hebben de individuele raadsleden en/of de wethouder tijdens het participatieproces ?
De facilitator zorgt dat anderen een mooi resultaat bereiken. Hij/zij ondersteunt anderen bij het proces en organiseert mogelijk podiumbijeenkomsten. Meer faciliteiten ter ondersteuning zijn denkbaar. Als deelnemer doet hij/zij mee aan het interactieve proces en gaat het gesprek aan met de inwoners en maatschappelijke organisaties. In dit verband is het goed te beseffen dat ook aan verwachtingenmanagement moet worden gedaan, zodat rolambities en rolverwachtingen op elkaar worden afgestemd. Dat draagt bij aan het scheppen van wederzijds vertrouwen. Als selector kan men aan het eind van het interactief proces mogelijk nog keuzes (moeten) maken. Ook hier is een goed verwachtingenmanagement cruciaal. Tenslotte accepteert de adaptor de uitkomsten van het interactief proces, zolang die binnen de gestelde kaders vallen. Zorgvuldigheid is hierbij vereist. 7. Nader: In de zal een combinatie van rollen of functies aan de orde zijn.


8. Gewenste participatieniveau

Het minimaal gewenste participatieniveau van de bekende participatieladder zou zich moeten richten op co-productie of co-creatie. Meebeslissen en zelf organiseren vormen mogelijke vervolgstappen in het participatieproces. Organisatiegraad van inwoners en taakvolwassenheid kunnen een rol spelen bij het vorm geven en bereiken van het gewenste participatieniveau.


9. Samenvatting
Samengevat, doet de gemeenteraad, in haar rol als volksvertegenwoordiger, open en betrokken aan het participatieproces mee. Zij luistert, vraagt door en geeft ruimte aan de inwoners. In haar kaderstellende rol maakt de gemeenteraad ook een heldere rolverdeling tussen raad en college, waarbij wordt aangegeven wie het proces trekt, wie wanneer aanschuift en wie de woordvoering doet richting de inwoners. Aanbevelenswaardig is om de procesafspraken met de inwoners te maken, zodat sneller commitment aan het proces wordt verkregen. Tenslotte beziet de raad, vanuit haar controlerende rol, of niet alleen het plan aan de kaders voldoet, maar ook of het participatieproces is uitgevoerd en de uitkomst recht doet aan alle betrokkenen.